Estudio morfo-anatómico de plantas de Protium altsonii Sandwith

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.33448/rsd-v11i9.31825

Palabras clave:

Protium; Anatomía; RDS Iratapuru; Burseraceae.

Resumen

Este estudio tuvo como objetivo describir los caracteres morfológicos de frutos, semillas y plántulas, además de caracterizar la anatomía de hojas y tronco de la especie P. altsonii Sandwith. Los frutos, hojas y madera fueron recolectados en la Reserva de Desarrollo Sostenible en el Río Iratapuru (SDR), Amapá. Las secciones transversales y longitudinales se cortaron con un micrótomo rotatorio. En cuanto a las características, se observó que los frutos son globosos a ovoides, con el ápice ligeramente afilado y estipitado corto, además de presentar uno y más raramente dos pirenos por fruto. La semilla madura de P. altsonii, en corte transversal en la región abaxial, está formada por la cubierta de la semilla con células colapsadas y parénquima cotiledóneo carnoso, que contiene cavidades secretoras y aceite. En el sotobosque, las hojas de las plantas jóvenes con dos años y seis meses son compuestas, imparipinnadas y pueden presentar de 6 a 11 pares de folíolos. Por su parte, las hojas adultas son compuestas, imparipinnadas y pueden presentar seis o más pares de folíolos por rama. En una sección transversal de la madera, hay numerosas vasijas solitarias y múltiples; pequeño a mediano; elementos vasculares con una simple placa de perforación. Las características morfológicas del fruto, semilla y hojas, además de la anatomía de la especie en estudio, permiten asegurar que Protium altsonii presenta plasticidad fenotípica como estrategia ecológica. La eficiencia germinativa en campo de estas especies puede haber sido causada por la liberación de la cumarina presente en los cotiledones.

Citas

Alves, M. C. J. L., Lima, P. B., Lima, L. F., & Zickel, C. S. (2013). Descrição morfológica para identificação das plantulas de nove espécies lenhosas de uma floresta de restinga. Biota Neotropica, 13, 374-383. https://doi.org/10.1590/S1676-06032013000300036

Alves, M. V. P., Silva, J. C. S., & Costa, C. J. (2014). Caracterização Morfológica de Frutos, Sementes, Plântulas e Mudas de Emmotum nitens (Benth.) Miers (ICACINACEAE). Revista Verde, 9, 59-67.

Appezzato, G. B. & Carmello-Guerreiro, S. M. (2006). Anatomia vegetal. (2a ed.) UFV. 438p.

Araújo Neto, J. C., Aguiar, I. B., Ferreira, V. M., & Paula, R. C. (2002). Caracterização morfológica de frutos e sementes e desenvolvimento pós-seminal de monjoleiro (Acacia polyphylla DC.). Revista Brasileira de Sementes, 24, 203-211. https://doi.org/10.1590/S0101-31222002000100029

Atroch, E. M. A. C., Soares, A. M., Alvarenga, A. A., & Castro, E. M. (2001). Crescimento, teor de clorofilas, distribuição de biomassa e características anatômicas de plantas jovens de Bauhinia forficata Link submetidas a diferentes condições de sombreamento. Ciência e Agrotecnologia, 25, 853-862.

Barroso G. M, Morim, M. P, Peixoto A. L & Ichaso C. L. F. (1999) Frutos e Sementes: morfologia aplicada à sistemática de dicotiledôneas. Viçosa, Universidade Federal de Viçosa (UFV).

Beltrati, C. M. (1992). Morfologia e anatomia de sementes. Instituto de Biociências, Rio Claro: UNESP. Apostila do Curso de Pós-Graduação em Ciências Biológicas, Área de Biologia Vegetal. Departamento de Botânica.

Carvalho, N. M. & Nakagawa, J. (2000). Sementes: ciência, tecnologia e produção. 4. ed. Jaboticabal: FUNEP. 588 p.

Castro, H. G., Ferreira, F. A., Silva, D. J. H., & Mosquim, P. R. (2004). Contribuição ao estudo das plantas medicinais: Metabólitos secundários. 2. Ed. Visconde do Rio Branco: [s.n], 113p.

Corner, E. J. H. (1976). The seeds of dicotyledons. University Printing House, Cambridge. 2. 552p.

Cosmo, N. L., Gogosz, A. M., Nogueira, A. C., Bona, C., Kuniyoshi, Y. S. (2009). Morfologia do fruto, da semente e morfo-anatomia da plântula de Vitex megapotamica (Spreng.) Moldenke (Lamiaceae). Acta Botanica Brasilica, 23, 389-397. https://doi.org/10.1590/S0102-33062009000200010

Cosmo, N. L., Nogueira, A. C., Lima, J. G., & Kuniyoshi, Y. S. (2010). Morfologia de fruto, semente e plântula de Sebastiania commersoniana, Euphorbiaceae. Floresta 40: 419-428. https://doi.org/10.5380/rf.v40i2.17837

Daly, D. C., Martínez-Habibe, M. C., Weeks, A., & Harley, M. M. (2011). Burseraceae. Pp. 76 – 104 in The families and genera of vascular plants, ed. K. Kubitzki. New York: Springer-Verlag.

Daly, D. C. (1989). Studies in Neotropical Burseraceae II. Generic limits in Neotropical Protieae and Canarieae. Brittonia 41: 17-27. https://doi.org/10.2307/2807583

Daly, D. C. (2015). Burseraceae in Lista de Espécies da Flora do Brasil. Jardim Botânico do Rio de Janeiro. http://reflora.jbrj.gov.br/jabot/floradobrasil/FB16658

Daly, D. C. & Fine, P. V. A. (2011). New amazonian section of Protium (Burseraceae) including both edaphic specialist and generalist taxa. Studies in neotropical Burseraceae XVI. Systematic Botany, 36, 939-949. https://www. jstor .org /stable/41416910

David, R. E. & Carde, J. P. (1964). Coloration différentielle des inclusions lipidique et terpeniques des pseudophylles du Pi maritime au moyen du reactif Nadi. Comptes Rendus de L’ Académie des Sciences (Paris), série D, 258, 1338-1340.

Dias, G. B., Malavasi, M. M., Ferreira, R. A., & Malavasi, U. C. (2013). Aspectos morfométricos de frutos e morfológicos de plântulas de Vitex montevidensis Cham. Scientia Agraria Paranaensis, 12, 124-130. https://doi.org/10.18188/1983-1471/sap.v12n2p124-130

Evert, R. F. (2006). Esau’s Plant Anatomy: Meristems, cells and tissues of the plant body: their structure, function, and development. (3rd ed.), John Wiley & Sons, Inc.

Garwood, N. C. (1996). Functional morphology of tropical tree seedlings. In: The ecology of tropical forest tree seedlings. (M.D. Swaine, Ed.) Paris: UNESCO/The Parthenon Publishing Group, p.59-129.

Gurgel, E. S. C., Santos, J. U. M., Lucas, F. C. A., & Bastos, M. N. C. (2012). Morfologia de plântulas de Leguminosae e o potencial sistemático. Rodriguésia, 63, 065-073. https://doi.org/10.1590/S2175-78602012000100006

Jensen, W. A. (1962). Botanical histochemistry: principles and pratice. San Francisco: W. H. Feeman. 408p.

Johansen, A. (1940). Plant microtechnique. New York, Mc Graw-Hill. 533p.

Leon Hernandez, W. J. (2002). Estudio anatómico de la madera e incidencia tecnológicas em 7 especies del género Protium Burm. f (Burseraceae). Revista Forestal Venezoelana, 1, 73- 82.

Lima, M. P., Pinto, D. S., Lima, T. A. A. C., Ribeiro, J. E. L. S., Marques, M. O. M., & Facanal, R. (2005). Óleos essenciais de espécies de Protium da reserva Ducke-AM: P. paniculatum var. riedelianum e P. aracouchini. Documentos IAC, 77, 50.

Lima, T. A. A. C., Rocha, K. R. A., Melo, M. F. F., Marques, M. O. M., Facanali, R., & Lima, M. P. (2014). Aspectos morfológicos e químicos de Protium spruceanum: Uma Contribuição Ao Conhecimento de espécies aromáticas do Bosque da Ciência do Inpa. Scientia Amazonia, 3, 6-10. http://www.scientia.ufam.edu.br

Melo, M. F. F., Macedo, S. T., & Daly, D. C. (2007). Morfologia de frutos, sementes e plântulas de nove espécies de Protium Burm. f. (Burseraceae) da Amazônia central, Brasil. Acta Botanica Brasilica, 21, 503-520. https://doi.org/10.1590/S0102-33062007000300001

Oliveira, E. C. (1993). Morfologia de Plântulas. p. 175-213. In: Aguiar, I. B., Piña-Rodrigues, F. C. M., & Figliolia, M. B. Sementes Florestais Tropicais Brasília, ABRATES.

Otuki, M. F., Lima, F. V., Malheiros, A., Yunes, R. A,. & Calixto, J. B. (2005). Topical antinflamatory effects of the ether extracts from Protium kleinii and α-amyrin pentacyclic triterpene. European Journal of Pharmacology, 507, 253-259. https://doi.org/10.1016/j.ejphar.2004.11.012

Paoli, A. A. S., & Bianconi, A. (2008). Caracterização morfológica de frutos, sementes e plântulas de Pseudima frutescens (Aubl) Radlk (Sapindaceae). Revista Brasileira de Sementes, 30, 146-155. https://doi.org/10.1590/S0101-31222008000200018

Pontes, W. J. T., Oliveira, J. C. G., Câmara, C. A. G., Lopes, A. C. H. R., Gondim-Júnior, M. G. C., Oliveira, J. V. et al. (2007) Chemical composition and acaricidal activity of the leaf and fruit essential oils of Protium heptaphyllum (Aubl) Marchand (Burseraceae). Acta Amazonica, 37, 103-110. https://doi.org/10.1590/S0044-59672007000100012

Rabelo, B. V. (2008). Macrodiagnóstico do Estado do Amapá: primeira aproximação do ZEE, 3 ed Revista ampl Macapá: IEPA.

Rossatto, D. R., Takahashi, F. S. C., Silva, L. C. R., & Franco, A. C. (2010). Características funcionais de folhas de sol e sombra de espécies arbóreas em uma mata de galeria no Distrito Federal, Brasil. Acta Botanica Brasilica 24: 640-647. https://doi.org/10.1590/S0102-33062010000300007

Seiffert, M., Alvarenga, A. A., Guimaraes, R. M., Castro, E. M., Cardoso, M. G., Paiva, R. et al. (2006). Efeito da secagem e de diferentes temperaturas na germinação de sementes de Protium widgrenii Engler. Ciência e Agrotecnologia, 30, 35-42. https://doi.org/10.1590/S1413-70542006000100005

Silva, A. G., & Costa, L. G. (2014). Germinação, Morfologia de frutos, sementes e plântulas de Jacarandá-da-Bahia (Dalbergia nigra (Vell) Fr All ex Benth). Enciclopédia Biosfera, 10. 1871.

Silva, M. M. F.,Bastos, M. N. C., & Gurge, E. S. C. (2009). Aspectos taxonômicos e morfológicos do processo germinativo e da plântula de Peltogyne venosa subsp densiflora (Spruce ex Benth) M F Silva (Leguminosae – Caesalpinioideae). Boletim do Museu Paraense Emílio Goeldi Ciências Naturais 4: 291- 302. http://scielo.iec.gov.br

Silva, W. A. S., Carim, M. J. V., Guimaraes, J. R. S., & Tostes, L. C. L. (2014). Composição e diversidade florística em um trecho de floresta de terra firme no Sudoeste do Estado do Amapá, Amazônia Oriental, Brasil. Biota Amazônia, 4, 31-36.http://dx.doi.org/10.18561/2179-5746/biotaamazonia.v4n3p31-36

Sobrinho, T. R. G. et al. (2012). Classificação climática conforme a metodologia Köppen do município de Laranjal do Jari/Amapá/Brasil In: Congresso Norte Nordeste de Pesquisa e Inovação Palmas, Tocantins

Svendsen, A. B. E. & Verpoorte, R. (1983). Chomatography of alkaloids. Elsevier Scientific Publishing Company, New York.

Tostes, L. C. L., Carim, M. J. V, Gonçalves, J. F. C., Torres, A. M., & Guimaraes, J. R. S. (2018). Padrão de Distribuição Espacial e Estrutura Diamétrica de Protium Burm f na Reserva de Desenvolvimento Sustentável do Rio Iratapuru, Sudoeste do Amapá, Amazônia Oriental, Brasil. Acta Scientiarum, 40, e35854. http://dx.doi.org/10.4025/actascibiolsci.v40i1.35854

Tostes, L. C. L. (2015). Ecofisiologia, morfo-anatomia e atividade antifúngica de Protium altsonii Sandwith (Burseraceae): Um estudo da semente até a fase adulta. Tese de doutorado, p 136, Manaus, AM/INPA.https://bdtd.inpa.gov.br/handle/tede/2607

Vidal, W. N & Vidal, M. R. R. (2000). Botânica – Organografia. 4ed Viçosa, Editora Universidade Federal de Viçosa.

Metcalfe, C. R., & Chalk, L. (1950). Anatomy of the dicotyledons Oxford: Clarendon, Vol II Clarendon press, Oxford

Zenid, G. J. (2008). Comercialização de madeiras no Brasil a importância da correta identificação das espécies Tecnologias aplicadas ao seto madeireiro III Jerônimo Monteiro: Suprema 2008, 7397p.

Descargas

Publicado

10/07/2022

Cómo citar

TOSTES, L. de C. L. .; GONÇALVES, J. F. de C. .; SANTOS, A. S. .; LINS, A. L. F. de A. .; COSTA NETO, S. V. da .; LOBATO, Ângela M. B. .; COSTA, J. V. T. A. .; ARAÚJO, D. L. F. de; FERREIRA, A. M. de S. D. .; BARROS, M. P. de O. .; SANTOS, A. C. dos. Estudio morfo-anatómico de plantas de Protium altsonii Sandwith. Research, Society and Development, [S. l.], v. 11, n. 9, p. e31111931825, 2022. DOI: 10.33448/rsd-v11i9.31825. Disponível em: https://rsdjournal.org/index.php/rsd/article/view/31825. Acesso em: 30 jun. 2024.

Número

Sección

Ciencias Agrarias y Biológicas